Người ta nói: “Có không giữ, mất đừng tìm, vậy mà khi gặp được giáo pháp rồi thì có bao người giữ được?!”. Phải nhận thức rằng giáo pháp sẽ bị quy luật vô thường chi phối, chỉ có thánh đạo – quả mới trường tồn theo thời gian – đừng nghĩ rằng khi gặp giáo pháp rồi thì mình sẽ thành Phật, mà phải biết, giáo pháp là con đường, nếu chúng ta không đi thì sẽ không bao giờ đến đích, giáo pháp cũng trở thành vô dụng cho những kẻ biếng lười.

Nhưng mà tu hành là hành cái gì đây. Phật dạy, hành những cái đưa đến buông bỏ, đưa đến xả ly vì đó là phạm hạnh sau cùng. Nói vậy, không có nghĩa là gặp gì cũng buông, có gì cũng bỏ, mà buông bỏ có nghĩa là không dính mắc vào pháp trần, chúng ta biết rằng, pháp trần là hữu vi, pháp trần là biến hoại, chúng ta dính mắc vào cái hữu vi biến hoại thì sẽ khổ đau.

Có một vị thiền sư hỏi thiền sinh rằng: “sư hành thiền thế nào?”. Thiền sinh trả lời: “bạch ngài, con hành thiền rất an lạc”. “sư hành thiền sai rồi, sư hành thiền lại đi”, vị thiền sư trả lời thiền sinh như vậy. Tại sao hành thiền có an lạc lại sai, hành thiền khổ đau mới đúng hay sao? Cũng chẳng phải. Thật ra vị thiền sư đó chỉ nhắc thiền sinh rằng, đừng nên dính mắc vào cảm thọ, khổ đau là một cảm thọ và hạnh phúc là một cảm thọ khác, chúng đều vô thường, biến hoại, và chúng ta nắm giữ nó - chúng ta khổ đau. Vậy nên, hành thiền là để đạt đến sự buông bỏ, đạt đến sự xả ly, nhưng muốn đạt đến sự buông bỏ đó, chúng ta phải nắm vững giáo pháp, phải hành trì giáo pháp một cách đúng đắn, chúng ta mới chân thật buông bỏ, bằng không chúng ta chỉ là bỏ vật này xuống và nâng thứ khác lên mà thôi, như trường hợp chúng ta trốn chạy khổ đau và tìm vui trong lạc thọ vậy, chẳng thay đổi được gì hết, niềm vui chỉ là một loại khổ đau trá hình, ai đó đã nói rằng, nụ cười chỉ là giọt nước mắt khô, ở đây nó đúng với tinh thần vô thường – khổ - vô ngã của đạo Phật, có lẽ chúng ta không thích cách nói như vậy, nhưng sự thật nó vốn vậy, chẳng khác đi được, đã là pháp trần thì phải vậy, và tam giới cũng chỉ có vậy, vô thường và bất an.

Nhưng mà hiểu được vậy có được xem là bi quan không? Không, hiểu vậy, người học Phật sẽ không bi quan, mà ngược lại, còn thêm thấm thía pháp vị, rằng cuộc đời đổi thay chóng vánh, rằng phải nỗ lực vượt qua cái vô thường của cuộc đời bằng con đường thực hành giáo pháp. Phải lưu ý rằng, thực hành giáo pháp là để thành tựu sự xả ly, không dính mắc mọi tham ưu ở đời, muốn vậy chúng ta phải có cái nhìn chánh niệm. Với chánh niệm chúng ta không dính mắc vào quá khứ, vị lại, và với chánh niệm chúng ta xả ly ngay cả hiện tại. Nghĩa là chúng ta không bị các tưởng về quá khứ, hiện tại và vị lai chi phối. Trong kinh Ca Chiên Diên Nhất Dạ Hiền Giả, Phật dạy: “Quá khứ đã qua rồi, tương lai thì chưa tới, chỉ có pháp hiện tại, tuệ quán chính ở đây”, nghĩa là với tuệ quán chúng ta nhìn quá khứ, hiện tại, tương lai mà không nắm giữ, ngay cả hiện tại còn không nắm giữ được thì quá khứ hay tương lai sao có thể nắm giữ, tất cả đều vô thường, nếu thành tựu tuệ quán này nghĩa là chúng ta đang gần đến thánh đạo. cho nên, khi thực hành hạnh xả ly, chúng ta không cần phản ứng bằng cách quăng bỏ mọi thứ, như vậy là chúng ta đang xả ly với tâm dính mắc. Chúng ta chỉ xả ly cái ấn tượng về chúng trong tâm thức, pháp trần như thế nào thì hãy để nguyên như vậy, chúng ta không nên áp đặt chúng vào trong tâm thức, chúng có nguyên lý của chúng, ta có đời sống của ta. Ví như đống rác, ta chỉ cần bỏ chúng vào thùng rác là được, đừng để chúng trong tâm thức, rác sinh ra là để nằm trong thùng rác, nếu chúng ta để nó trong tâm thức, tâm thức chúng ta sẽ toàn những rác, vậy là chúng ta dính mắc. Tu hành cũng vậy, nếu chúng ta gần giáo pháp thì chúng ta sẽ xa dần tham ái, vì bản chất của tham ái không có trong giáo pháp, tham ái dành cho khổ đau, giáo pháp dành cho giải thoát. Vậy nên, nếu chúng ta không biết chọn pháp để hành, không biết chọn bạn để chơi và không biết xa rời những thứ bất thiện, thì cuối cùng chúng ta sẽ trở thành bất thiện. Trong kinh, Phật nói gần gủi giáo pháp, gần gũi bạn lành và trú trong sự viễn ly là những thiện pháp cần thực hành.

Hãy để rác vào thùng vì thùng rác cần rác, và hãy để giáo pháp trong tâm, vì tâm chúng ta cần giáo pháp!

Trung Nhân