Mấy hôm trước, nhiều cuộc điện thoại gọi báo “Thầy ơi, thầy Trí Yên không qua khỏi”. Tin rất khó tin, song, tôi vẫn chuẩn bị tâm thế để đón nhận điều chẳng lành này. Cho đến sáng nay thì thầy Trí An gọi báo “Huynh em đã ra đi thật sự rồi thầy ạ!”.

Cái đọng lại trong tôi không phải là sự mất mát hay tiếc nuối điều gì, vì ai cũng phải ra đi. Đó là lẽ thật. Điều tôi trân quý nhất đó là cái đẹp lung linh của tình huynh đệ. Đã mấy mươi năm xa rời chốn tổ, song cái đạo tình kia vẫn sâu đậm như thủa nào. 

Ngày đó, mỗi người làm một việc chuyên trách. Thầy Lệ Ảnh lo việc thư ký nên thầy Thủ toạ đặt tên là thầy Ký. Thầy thì lo việc lau dọn, nhang đèn nơi điện Phật nên được gọi là thầy Đăng.

Những lúc huynh đệ quây quần bên nhau, hoặc chen chút ngồi quanh bếp lửa hồng sau giờ công phu sáng khi sương mờ còn phủ, hay những đêm đông vác cây vác củi, khuân cát khuân gạch để sửa chùa đến tận khuya, hai chữ “thầy đăng” luôn là câu chuyện cười mà mỗi lần huynh đệ có mặt cùng nhau. 

Trong một đêm vác củi, tôi giả vờ không thấy thầy và lên tiếng gọi thật lớn: “Thầy Đăng”. Trong đêm tối thầy trả lời một cách nhanh nhảu … “thằng đây”. Thế là cả huynh đệ cười lên sảng khoái, khiến cái mệt  như cũng tan theo.

Xuất thân từ lò luyện võ nên có những đêm trăng, thầy dạy tôi đi những đường quyền. Tôi vốn sinh ra đã là tiểu ở chùa vậy nên nghi lễ cũng khá vững, thỉnh thoảng thầy nhờ hướng dẫn nhịp đẩu, nhịp tang. Tình huynh đệ được dưỡng nuôi với biết bao kỉ niệm đẹp.  

HT. Trí Yên chủ lễ trong đại lễ Vu Lan tại chùa Giác Nguyện - CH. Séc , 2016 

Là một thợ hồ giỏi nên kể từ khi có thầy, khu nhà bếp, nhà kho của chùa ít nhiều cũng đổi thay diện mạo. Những bức tường gạch được thầy xây mới thay cho những vách tôn rỉ sét, những vách gỗ rệu mục. Trước đây, nước sinh hoạt được chứa trong những thùng phuy hoặc lu hoặc khạp, có thầy rồi chùa có được bể nước xài vô tư. Cái sở thích lao động của thầy khiến huynh đệ … phát bực. Cứ tối đến sau giờ tụng kinh là thầy mang đồ nghề ra … xây dựng. Mà thầy mang bay, mang thước ra thì mọi người cũng phải … kẻ trộn hồ người vác gạch. Thời đó có điện đóm gì đâu, cứ thắp ngọn đèn dầu loại lớn lên rồi làm, có khi đốt bếp củi lên để vừa lấy ánh sáng vừa để sưởi ấm đêm đông. Việc xong, trời khuya, đói lã, có khi cùng nhau lục nồi kiếm miếng cơm nguội, có lúc chẳng còn gì ăn, chỉ uống nước lã rồi lên giường. Cuộc sống lao nhọc mà sao đời tu vui đến lạ. 

Thời đó kinh tế chật vật lắm, vào vụ mùa, cứ sau giờ công phu sáng là cả chùa kéo nhau ra ruộng, ra đồng. Làm mãi mà chẳng đủ cái ăn, cái mặt. Thế là thầy chúng tôi nhờ Phật tử liên hệ các hợp tác xã bên ngoài để nhận thêm công việc cho đại chúng làm kiếm sống, hết chẻ tăm cà rem lại bó chổi, hết buôn bán đồ chay lại chuyển sang làm nhang.

Hai huynh đệ chụp kỷ niệm tại chùa Vĩnh Nghiêm 1990

Đại lão hòa thượng Thích Thiện Hào thăm đại lão hòa thượng Thích Giác Đạo tại tổ đình Minh Quang, HT. Trí Yên dẫn thỉnh

Tết đến ai cũng có tiên tổ để dẫy mồ, dẫy mã. Một trong những điều đẹp nhất của chúng đệ tử Minh Quang là luôn lấy ông bà của bổn sư làm tiên tổ của mình. Có lần huynh đệ đã vượt hàng 100 cây số để về Cửu An - An Khê dựng bia, đắp mộ tiên tổ của chúng ta. Xuân về, ai cũng dọn dẹp lau chùi, làm mới căn nhà mình để mừng xuân. Tổ đình Minh Quang cũng thế, tết đến phải dặm chỗ này, vá chỗ kia, đặc biệt là quét vôi, sơn nước. Cố nhiên ai cũng làm hết nhưng tôi hình dung người vất vả nhất vẫn là thầy, tại vì thầy là . . . ông thợ hồ. Có những lúc tôi nhìn không ra thầy nữa. Thầy mặc bộ đồ nâu nhưng vôi vữa lốm đốm trắng từ trên xuống dưới. Vậy mà miệng lúc nào cũng cười. Sau tết thầy bao giờ cũng có 1 - 2 “bộ đồ mới”, những bộ đồ được nhuộm trắng với những lốm đốm vôi.

Rồi năm tháng trôi qua, thầy về huyện xa nhận chùa trụ trì, tôi thì rời chúng vào Nam thọ học, hành đạo. 

Thời điểm tôi mới về tu viện Khánh An, chùa cảnh ọp ẹp. Thầy đến thăm, tối lại, tôi thì co ro  trên chiếc chõng tre liêu xiêu, thầy thì cuộn mình trên chiếc ghế bố củ kỹ, anh em huyên thiên trò chuyện đến quá khuya. Buổi sáng chia tay, thầy chỉ bộ đồ treo trên tường “Cho em xin bộ đồ này nhé”. Tôi từ tốn: “Đồ mặc rồi, không nên”. Thầy nói, “Đồ mới thì em may được, có gì phải xin”. Tôi xếp bộ đồ lại, xếp luôn chiếc thông y tặng thầy. Cho đến khi thầy đi rồi tôi mới ân hận, thấy mình hậu đậu quá. Tại sao không mở tủ chọn bộ đồ mới hơn mà thầy vừa chỉ bộ đồ treo tường là xếp đưa liền. Rồi một lần huynh đệ cùng gặp nhau ở tổ đình Minh Quang -  Cửu An trong tang lễ hòa thượng Thiện Ánh (2006). Nhìn thầy mặc đúng bộ đồ tôi tặng, xúc động lắm nhưng tôi vẫn cố tỏ ra thản nhiên để che đậy sự yếu mềm bởi cái thâm trọng của nghĩa đệ tình huynh. Xong lễ, Thầy bảo đi ra chụp vài tấm hình kỷ niệm chơi. Loay hoay đi tìm người chụp giùm tấm hình mà gặp toàn là các cụ, các bác ở làng quê, cái máy còn chưa từng thấy  nói gì đến chụp hình, thế là hai anh em kéo nhau đi chụp.

Bước ra xa để thấy cảnh chùa, tôi cầm máy chụp thầy một tấm rồi thầy lấy máy bấm lại tôi một tấm. Chụp xong, thầy nói, “Em muốn chụp với huynh một tấm ngay tại ngôi chùa tổ này, chứ hai người chụp qua, chụp lại thì có gì kỷ niệm đâu”. Tôi nói “Không sao, cả hai vẫn đang nằm chung trong một cái máy mà”. Rồi cả hai cùng cười.

Bức ảnh do thầy Trí Chơn  chụp cho HT. Trí Yên tại chùa tổ Minh Quang - Cửu An

Trong một đại lễ tại chùa Giác Đạo - CH. Séc 2016

Vài tháng trước, thầy cùng đoàn chư tôn đức môn phong tổ đình Minh Quang vào Sài Gòn để đi viếng tang hòa thượng Nhật Ấn. Hai hôm lưu trú tại Khánh An, thầy dường như ít trò chuyện, huynh đệ chỉ thăm hỏi nhau vài câu về  sinh hoạt chùa Bửu Tịnh - chùa do thầy trụ trì, và về tín đồ vùng cao. Cứ ngỡ huynh đệ vẫn còn nhiều duyên để tương phùng tương ngộ, nào ngờ đâu, tang lễ hòa thượng Nhật Ấn lại là sự gặp gỡ  sau cùng. 

Giờ thì, nơi quê cha đất tổ, thầy đã về với đất với quê, giữa đô thị lây dịch, tôi ở nơi này  phải sống giãn cách để tránh dịch tránh lây. 

Một nén tâm hương cúi người đưa tiễn

Chút tình hoài niệm xin bái biệt thầy

Linh Sơn pháp hữu sum vầy

Bồ đề quyến thuộc trọn đầy trước sau

 Trí Chơn