Trong pháp thoại, thầy đề cập đến bài kinh số 2 “Tất cả lậu hoặc" thuộc Trung Bộ Kinh I.

Thầy giải thích: Lậu là tiết ra, chảy ra; hoặc là phiền não. Lậu hoặc là những chất thải dơ bẩn, cấu uế của tâm thức tiết ra; trong thân thể chúng ta cũng vậy, những chất bẩn từ mắt, tai, mũi, lưỡi, thân chảy ra ... tâm cũng thế, những cáu bẩn  của tâm tiết ra là các phiền não căn bản tham, sân,  si ... Thân bẩn thì dung kem, xà  bông làm sạch, còn tâm bẩn  thì phải dùng giáo pháp để tẩy trừ. 

Một người thân không làm điều tốt tâm không nghĩ điều lành, miệng không biết nói lời ái ngữ, chỉ gây chia rẻ, khổ đau cho người khác là người đang tâm tiết ra những độc tố. Một người với thăm, sân khởi lên làm tâm trí mê mờ... thì lậu hoặc cũng đang tiết ra. Người như vậy  rất khổ sở, sống bấp bênh, lo âu, hồi hộp. Muốn cho tâm đẹp, tươi sáng thì con đường duy nhất cần học pháp để hành trì. Pháp Phật dạy cho người thấy, dạy cho người biết; chứ  không dạy cho người không thấy, không biết.  Như thế nào là thấy; như thế nào là biết? 

Tôi thấy màu xanh, vàng, đỏ , trắng... đó là thấy; nhìn màu xanh của  lá cây, màu đỏ của hoa hồng, màu trắng tôi biết hoa lài ... rõ biết như vậy. Đó là thấy và biết. Đó là dành cho người thấy và biết. Nhìn sợi dây ta tưởng là con rắn đó là không thấy không biết. Cái thấy của hiện thực cuộc sống là thấy biết như vậy. Con cái thấy để tu tập là thấy  Như lý tác ý và Không như lý tác ý. 

Như lý tác ý là nhìn sự vật hiện tượng như thế nào ta thấy được bản chất nó đúng như vậy. Không như lý tác ý là nhìn sự vật hiện tượng không thấy được bản chất nó đúng như vậy rồi suy diễn, ta phê bình, phán xét nọ kia.

Người sống như lý tác ý thì những phiền não chưa sanh khởi sẽ không sanh khởi, những phiền não sanh khởi sẽ đoạn trừ. Còn người sống không như lý tác ý thì những sanh khởi chưa sanh khởi sẽ sanh khởi, những phiền não sanh khởi sẽ phát triển.

Đức Phật dạy là thấy, biết, rồi mới tin; đừng nghe lời đồn đón mà vội tin, rồi vội kết luận. Chúng ta hay tin trước khi thấy và biết. Hãy đến với đạo Phật, thấy và hiểu đạo rồi thì phát khởi niềm tin vững chãi, bất động. Chưa hiểu đạo mà đã vội tin thì niềm tin đó dễ bị lung lay, niềm tin nhạt nhoà.

Có một Bà La Môn thấy  Đức Phât sắc thân thù diệu nên hỏi: Thưa Ngài ! Ngài từ đâu đến, Ngài có phải là vị thần? Ngài có phải là Ông trời không? Ngài có phải là Ông tiên? 

Này Bà la môn - Đức Phật trả lời- ta không phải là thần, là  trời, là tiên.  Ta là Người tỉnh thức giữa cuộc đời. Hiểu đúng Đức Phật là phải hiểu Ngài là đấng Giác ngộ tỉnh thức giữa cuộc đời này. Nhìn nhận Phật như thượng đế, ông trời, ông tiên đều không đúng. Hiểu đúng Đức Phật rồi mới tin Phật đó là chánh tín. Còn tin Phật mà không hiểu Phật là  phỉ báng Phật.

Mỗi phật tử hãy chiêm nghiệm, sống như lý tác ý để nhìn nhận đúng đắn về bản chất của sự thật, thực tập sống vô tư,nhẹ nhàng, đừng suy diễn, phê phán, chỉ trích, nhìn sao thấy vậy, nhìn sự vật đúng như nó đang  là, nhìn với tâm thiện lành thì phiền não phát sinh sẽ đoạn diệt, phiền não chưa phát sinh sẽ không phát sinh. Nếu chúng ta nhìn sai sự thật thì rắc rối  phiền não khởi lên, phiền não chưa sanh khởi sẽ sanh khởi, phiền não đã sanh khởi thì pháp triển thêm.

Ba độc tố tham, sân, si là ba căn bản phiền não gây khổ đau cho người. 

Tham ở đây là khát ái, tìm cầu dục lạc, khát khao dục lạc, chấp thân này là có, thân này là ta, thân này là tự ngã của ta nên tham đắm chặp chặt. Tham phần thô chỉ biểu hiện ra bên ngoài nhưng cái tham vi tế tìm ẩn bên trong, có sẵn trong mỗi chúng ta là cái tham khó đoạn trừ. 

Khi tham không đạt được thì sân khởi lên. Sân hận, bực tức là mặt trái của tham là phần thô của sân. Người đệ tử Phật phải thận trọng tối đa tâm ý của mình, khi không kiểm soát, làm chủ chính mình, chỉ cần một cái sân khởi lên là đang gây lỗi lầm với mọi người xung quanh. Tác hại của sân giận nguy hiểm như độc tố của con rắn tiết ra làm tê liệt trí tuệ. Người sân giận dễ mang nhiều chứng bệnh về nội tạng, trí tuệ, sức khoẻ;  càng nhiều sân giận thì càng mất trí tuệ, đạo đức. Độc tố thứ ba là si, mê mờ, không có trí tuệ , không hiểu chánh pháp, cứ cho mình hiểu đúng, hành xử đúng nhưng thực tế mình đang sống trong lầm lạc và hành xử vô minh. Cái khôn ngoan thắng thua, thành bại, được mất đều là cái khôn ngoan của vô minh,  không phải tuệ giác của bậc thánh.

Bảy giải pháp  để đoạn trừ lậu  hoặc Đức Phật nêu ra là: tri kiến, sự phòng hộ sáu căn, sự thọ dụng, do kham nhẫn, do tránh né, do trừ diệt trong tâm thức, do tu tập  bảy giác chi  mà đoạn trừ.

Cần chiêm nghiệm các lậu hoặc trong tâm rồi tuỳ theo cách mà ứng dụng để gột rủa thân, khẩu, ý cho thanh tịnh thực tập như vậy mình sẽ đoạn trừ được hết lậu hoặc sống an nhiên thảnh  thơi.

Tin: Quảng Thức, Ảnh: Trung Long.